1Ze źwierząt znajdujących się w stepach tutejszych, oprócz domowych wielbłądów, koni, bydła rogatego, owiec, kóz i psów, widzieć tu można czasami wilków i zajęcy. Często odwiedzają te strony ogromne stada antyllop. Mnóstwo jest małych źwierzątek zwanych susłami oraz ziemnych zajączków (dipus); wiele też stepowego ptactwa, a szczególnie stepowych orłów, jastrzębi i dropi; zresztą są wróble, jaskółki, wrony, kawki, dzikie kaczki, gęsi i mnóstwo innego ptactwa wodnego, jak kuliki, czaple itp., nie są tu też rzadkością. Kur, kaczek, gęsi i indyków Kirgizy wcale nie mają. Szczególnego kształtu wielkogłowe jaszczurki stepowe szeleszczą prawie na każdym kroku; często się spotykają i zwyczajne żmije. Nierzadko można widzieć tarantule, rzadziej skorpiony, a mają być także i falangi1. Mnóstwo różnego rodzaju much, muszek, bąków, gzów i komarów do nieopisania natrętnych buja w powietrzu, szczególnie w południowej stronie kraju lub w bliskości wody. Klimat w stepach kirgiskich nieznośny: latem bywają upały przechodzące 45 stopni podług Réaumura2; zimową porą mrozy dochodzą do 25 stopni, a niekiedy i więcej. Zmiany temperatury bywają wielkie, przejście od wiosny do lata bardzo prędkie, a jesień uważa się tu za przyjemniejszą porę roku. Zdarzające się często wśród zimy gołoledzie utrudniają zwierzętom domowym wydobycie paszy spod lodu, a częste wiatry i zawieje, zwane tu buranami, nieraz bywają przyczyną zguby całych trzód kirgiskich. Sanna droga bardzo rzadko tu bywa, i to nigdy prawie nie trwa długo.

2Poznawszy chociaż w części ziemię Kirgizkajsaków, jej płody, własności i klimat, chciej teraz zwrócić oko i na samych jej mieszkańców. Przejeżdżając w różnych kierunkach stepy tej hordy, oprócz samej Stawki Chana, którą ci obszerniej później opiszę, znajdziesz tu tylko w północno‑zachodniej stronie jedną posiadłość, bardziej podobną do naszych. Jest to właśnie targun stanowiący dawną letnią stawkę, czyli rezydencję zmarłego chana Dżangiera. W stawce tej dom samego chana porządnie zbudowany, kilka innych domów dla jego służby i odwiedzających, niezły ogród owocowy i rodzaj kanału, czyli też rzeczki, sztucznie uformowanej i zarybionej, w porządnym są stanie i stanowią prawdziwą osobliwość tej strony. Targun należy dziś do spadkobierców chana. Możesz tam oprócz innych rodzajów zwierząt domowych, w wielkiej ilości utrzymywanych, widzieć także massę koni zwanych argamakami, pochodzącemi z pomieszania koni kirgiskich z arabskimi.

3Przedruk za: E. Ostrowski, Listy z podróży odbytej do stepów Kirgiz‑Kajsackich, t. 1, Grodno 1859, s. 183–185.