Opowieść o niewinności
Kategoria świadka Zagłady w kulturze polskiej (1942-2015)
A Tale of Innocence. The Category of the Holocaust Witness in Polish Culture in the Years 1942-2015
Rekonstruujemy narracyjne sposoby budowania figury świadka w wybranych tekstach kultury od wojny do współczesności. Przedstawiają one polskiego świadka oddzielonego od hitlerowskich zbrodni jako niewinnego, bezradnego obserwatora, który „pomagał tyle, ile było można w tych warunkach”. Przemilczają jednak wpływ polskich zachowań na los Żydów, nasz współudział w Zagładzie. Taka narracja nastawiona na obronę autowizerunku na długo zdominowała dyskurs publiczny oraz powszechną świadomość. Pytamy o...
The authors reconstruct the narrative ways of building the figure of a witness in selected cultural texts from the war up until the modern day. These texts present the Polish witness separated from the Nazi crimes as an innocent, helpless observer, who ‘helped as much as they could in the circumstances’. They do, however, pass over the influence of Polish behaviours on the fate of the Jews, and our complicity in the Holocaust. Such a narrative, focussed on defending the self-image, dominated p...
Éditeur : Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk
Lieu d’édition : Warszawa
Publication sur OpenEdition Books : 6 mars 2024
ISBN numérique : 978-83-67957-20-5
DOI : 10.4000/books.iblpan.14484
Collection : Współczesne badania nad polską literaturą i kulturą
Année d’édition : 2018
ISBN (Édition imprimée) : 978-83-66076-21-1
Nombre de pages : 581
Maryla Hopfinger
Wszyscy jesteśmy świadkami. Zamiast wstępuKatarzyna Chmielewska
Rozdział 1. Konstruowanie figury polskiego świadka podczas ZagładyKatarzyna Chmielewska
Rozdział 2. Narracje alternatywne wobec polityki pamięci. Lata czterdziesteAnna Zawadzka
Rozdział 5. Świadkowanie świadkowaniu. Żydowskie narracje o polskich „świadkach” ZagładyAránzazu Calderón Puerta et Tomasz Żukowski
Rozdział 6. Wina obojętnościTomasz Żukowski
Rozdział 7. Archeologia nostalgiczna i archeologia krytycznaElżbieta Janicka
Rozdział 8. Nowy kontrakt narracyjny. Pokłosie (2012)Wojciech Wilczyk
ROZDZIAŁ 9. Dokumenty i fikcjeRekonstruujemy narracyjne sposoby budowania figury świadka w wybranych tekstach kultury od wojny do współczesności. Przedstawiają one polskiego świadka oddzielonego od hitlerowskich zbrodni jako niewinnego, bezradnego obserwatora, który „pomagał tyle, ile było można w tych warunkach”. Przemilczają jednak wpływ polskich zachowań na los Żydów, nasz współudział w Zagładzie. Taka narracja nastawiona na obronę autowizerunku na długo zdominowała dyskurs publiczny oraz powszechną świadomość. Pytamy o trwale obecne wzory kultury. Co rzeczywiście znaczyło być świadkiem Zagłady w Polsce wtedy, ale także co znaczy przez mijające dekady do dzisiaj? Jak formowały się głosy krytyczne wobec apologetycznego wizerunku świadka? Analizujemy nadal aktualną współobecność oraz rywalizację obu tych nurtów w naszej kulturze.
Wydanie angielskie: The Holocaust Bystander in Polish Culture, 1942-2015. The Story of Innocence, ed. Maryla Hopfinger, Tomasz Żukowski, Palgrave Studies in Cultural Heritage and Conflict, Palgrave Macmillan 2021.
The authors reconstruct the narrative ways of building the figure of a witness in selected cultural texts from the war up until the modern day. These texts present the Polish witness separated from the Nazi crimes as an innocent, helpless observer, who ‘helped as much as they could in the circumstances’. They do, however, pass over the influence of Polish behaviours on the fate of the Jews, and our complicity in the Holocaust. Such a narrative, focussed on defending the self-image, dominated political discourse and public consciousness for a long time. The authors ask about the lastingly present cultural models. What did it really mean to be witness of the Holocaust in Poland back then, but also: what has it meant through the passing decades up until today? How were the voices critical to the apologetic image of the witness formed? The authors analyse the, still-valid, co-presence and competing of both of these two trends with one another in our culture.
Maryla Hopfinger (ur. 1942) – profesor, teoretyk komunikacji społecznej, kultury i literatury, filmoznawca i medioznawca, pionierka badań nad audiowizualnością oraz mediami elektronicznymi w Polsce. Publikuje od lat sześćdziesiątych. Wydała m.in. Antologię Nowe media w komunikacji społecznej w XX wieku, Warszawa 2002, 2005; Literatura i media. Po 1989 roku, Warszawa 2010 (przekład angielski 2020). Wiele lat związana z Instytutem Badań Literackich PAN. Przez ponad dwadzieścia lat prowadziła seminarium w interdyscyplinarnej doktorskiej Szkole Nauk Społecznych przy Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Wypromowała kilkunastu doktorów. Kierownik projektu „Wobec Zagłady – w stronę demitologizacji kategorii opisu. Kategoria «obojętni świadkowie»” w Instytucie Badań Literackich PAN. Współautorka i redaktorka tomów Między sztuką a codziennością. W stronę nowej syntezy (1), Warszawa 2016; Debaty po roku 1989. Literatura w procesach komunikacji. W stronę nowej syntezy (2), Warszawa 2017; Literatura bez fikcji między sztuką a codziennością. W stronę nowej syntezy (3), Warszawa 2018; Opowieść o niewinności. Kategoria świadka Zagłady w kulturze polskiej (1942-2015), Warszawa 2018; Lata czterdzieste. Początki polskiej narracji o Zagładzie, Warszawa 2019.
Tomasz Żukowski (ur. 1969) – doktor hab. prof. IBL PAN, zatrudniony w Pracowni Współczesnej Literatury i Komunikacji Społecznej w Instytucie Badań Literackich PAN, interesuje się problemami dyskursu publicznego w Polsce, w tym funkcjami obrazów Żyda i ich rolą w definiowaniu polskiej tożsamości oraz narracjami o PRL-u i komunizmie. Redaktor i współautor tomów Rok 1966. PRL na zakręcie, Warszawa 2014; Zagłada w „Medalionach” Zofii Nałkowskiej. Tekst i konteksty, Warszawa 2016; Debaty po roku 1989. Literatura w procesach komunikacji. W stronę nowej syntezy (2), Warszawa 2017; Opowieść o niewinności. Kategoria świadka Zagłady w kulturze polskiej (1942-2015), Warszawa 2018; Lata czterdzieste. Początki polskiej narracji o Zagładzie, Warszawa 2019. Autor książek Obrazy Chrystusa w twórczości Aleksandra Wata i Tadeusza Różewicza, Warszawa 2014; Przemoc filosemicka? Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000, Warszawa 2016 (razem z Elżbietą Janicką; wyd. angielskie Lexington Books 2021); Wielki retusz. Jak zapomnieliśmy, że Polacy zabijali Żydów, Warszawa 2018; Pod presją. Co mówią o Zagładzie ci, którym odbieramy głos, Warszawa 2021.
Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.
Przemoc filosemicka?
Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000
Elżbieta Janicka et Tomasz Żukowski Elżbieta Janicka et Tomasz Żukowski (éd.)
2016
Literatura polska wobec Zagłady (1939-1968)
Sławomir Buryła, Dorota Krawczyńska et Jacek Leociak (dir.) Sławomir Buryła, Dorota Krawczyńska et Jacek Leociak (éd.)
2016
Pomniki pamięci
Miejsca niepamięci
Katarzyna Chmielewska et Alina Molisak (dir.) Katarzyna Chmielewska et Alina Molisak (éd.)
2017
Spory o Grossa
Polskie problemy z pamięcią o Żydach
Paweł Dobrosielski Paweł Dobrosielski (éd.)
2017
Nowoczesny Orfeusz
Interpretacje mitu w literaturze polskiej XX-XXI wieku
Maciej Jaworski Maciej Jaworski (éd.)
2017
Refleksja nad literaturą w polskim piśmiennictwie emigracyjnym
Tymon Terlecki, Czesław Miłosz, Gustaw Herling-Grudziński
Andrzej Karcz Andrzej Karcz (éd.)
2017
Przemoc filosemicka?
Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000
Elżbieta Janicka et Tomasz Żukowski Elżbieta Janicka et Tomasz Żukowski (éd.)
2016
Literatura polska wobec Zagłady (1939-1968)
Sławomir Buryła, Dorota Krawczyńska et Jacek Leociak (dir.) Sławomir Buryła, Dorota Krawczyńska et Jacek Leociak (éd.)
2016
Pomniki pamięci
Miejsca niepamięci
Katarzyna Chmielewska et Alina Molisak (dir.) Katarzyna Chmielewska et Alina Molisak (éd.)
2017
Spory o Grossa
Polskie problemy z pamięcią o Żydach
Paweł Dobrosielski Paweł Dobrosielski (éd.)
2017
Nowoczesny Orfeusz
Interpretacje mitu w literaturze polskiej XX-XXI wieku
Maciej Jaworski Maciej Jaworski (éd.)
2017
Refleksja nad literaturą w polskim piśmiennictwie emigracyjnym
Tymon Terlecki, Czesław Miłosz, Gustaw Herling-Grudziński
Andrzej Karcz Andrzej Karcz (éd.)
2017
Lata czterdzieste
Początki polskiej narracji o Zagładzie
Maryla Hopfinger et Tomasz Żukowski (dir.)
2019
Lata czterdzieste
Początki polskiej narracji o Zagładzie
Maryla Hopfinger et Tomasz Żukowski (dir.)
2019
