1skala 1 : 3 000 000 (25,4 × 23 cm)

2Józefa Brynkówna pojawiła się za Bajkałem w roku 1854. Przyjechała ze swą matką i bratem do Jerzego Brynka, konarszczyka zesłanego kilkanaście lat wcześniej za prace w Stowarzyszeniu Ludu Polskiego1. Jej obecność w Wielkim Nerczyńskim Zawodzie niezmiernie poruszyła Polaków – Justynian Ruciński wspominał wręcz, że „Kochali się w tej panience na zabój wszyscy prawie nieżonaci wygnańcy”2. Aleksander Krajewski, który tłumaczył na Syberii Horacego (a później Fausta), ofiarował jej Ody w swoim przekładzie, przyrodnik Antoni Wałecki uczył ją malować rośliny i sporządzać zielniki, Gustaw Ehrenberg zaś dał narysowaną przez siebie mapę3. Brynkówna poślubiła wkrótce ich towarzysza – Karola Podlewskiego – i została na Syberii jeszcze kilka lat, prowadząc dom, który był ważnym miejscem spotkań dla zesłańczej wspólnoty.

3„Wiele wskazuje na to, że na Syberii powstało więcej utworów Ehrenberga, niż dziś znamy” – pisała Zofia Trojanowiczowa4. A znamy niewiele: medytacje poetyckie nazwane elegiami daurskimi, sonet Ego dormivi et soporatus sum, wiersz Do braci posieleńców, poemat Stella Maris oraz nie całkiem pewnego autorstwa dramat Zabojowa mogiła. Odnaleziono także dwa jego utwory napisane dla przyjaciół (imieninowy toast i balladę Powrót Larsa), przypominające w nastroju twórczość filarecką. Ehrenberg – lubiany i ceniony – stał się bowiem jedną z najważniejszych osób, dzięki którym kwitło intelektualne i kulturalne życie „stolicy zabajkalskich wygnańców” (jak Agaton Giller nazwał Nerczyński Zawod)5. Zgodne ze zwyczajem Ehrenberg mógłby ofiarować Brynkównie podobne okolicznościowe wiersze, które w takim wypadku pewnie by się zachowały, bo o dary serca dbała i wzięła je ze sobą, wracając do kraju6. Zamiast poezji dostała jednak mapę.

4Mappę Okręgu Nerczyńskiego odnaleziono wśród Rachunków domu prowadzonego na Syberii… przez wygnańców Jerzego Brynka, wraz z Antonim Beaupré i Karolem Podlewskim, podczas prac nad katalogiem rękopisów geograficznych znajdujących się w Ossolineum – tak przypuszczają autorki artykułu o polskiej kartografii Syberii w XIX wieku. Dodają przy tym, że mapa jest „interesująca, z uwagi na obszar, jaki przedstawia”7. Choć nieduża, to wykonana została z pewnym znawstwem. Ehrenberg rozrysował ją tuszem na siatce geograficznej, przedstawiając biegi rzek, pasma górskie, drogi i miejscowości. Zaznaczył na niej też huty, kopalnie i twierdze, zaopatrzył w legendę. Kiedy mapa powstała, upływał już piętnasty rok jego katorgi, niemal w całości odbywanej na tym właśnie terenie: w Kliczkińskim Rudniku i Wielkim Nerczyńskim Zawodzie. Był więc już „miejscowy” i być może ofiarował mapę nowo przybyłej Brynkównie na przywitanie, dla orientacji w obcej jej przestrzeni. Ale mogło to też być i pożegnanie – w maju 1854 roku poeta otrzymał oficjalne zwolnienie z ciężkich robót i zza Bajkału przeniósł się na osiedlenie do Irkucka8. Więcej map nie rysował.