1Autor powiastki Panna Podkomorzanka drukowanej w roku 1835 w czasopiśmie „Bałamut” w adresie do czytelnika pyta, czy ten nie nudzi się nadto podczas lektury, jak nudzi się on sam, twórca tej prozy. „W dzisiejszej powieści wszystko powinno się kurzyć, burzyć, wreć i szumieć jak w perkinsonowskim kotle; lecieć jak wóz parowy, wyścigający w biegu zające i bujać po powietrzu jak balon, chociażby z niebezpieczeństwem nadłamania szyi (...) Gdzież są katastrofy i przesilenia, któreby powieść ożywić, wstrząsnąć...”1. Autor wyobraża sobie nie bez autoironii, że odkrycia technologiczne wraz z wszystkimi ich, nawet niefortunnymi, konsekwencjami, powinny nadawać opowieści odpowiednie tempo i gwałtowność.

2Jego żartobliwa estetyczna idea wpływu nagłych zdarzeń, w tym katastrof, na poetykę powieści nie jest odosobniona. Z całą powagą wygłasza ją Balzak, sam inspirowany ideami Cuviera. Tego ostatniego nazywał „Poetą i Stwórcą” czy też „największym poetą naszego wieku”. Cuvier, pisze w Jaszczurze, „ożywia nicość (...) Naraz marmury animalizują się, śmierć się ożywia, świat się roztacza przed nami! Po dynastiach gigantycznych postaci, po pokoleniach ryb i klanach mięczaków przybywa wreszcie rodzaj ludzki, zwyrodniały produkt wspaniałego typu, zniszczonego może przez Stwórcę”2. Dla Balzaka równie ważne jak teorie gatunków są teorie geologiczne Cuviera. Mogły one mieć wpływ na samą poetykę Balzakowskich dzieł; w tym sensie są też one postacią pisma katastrofy. Nie chodzi w tej uwadze o wpływ Cuvierowskich badań nad katastrofami na treść utworów – choć o Cuvierze jest w powieściach Balzaka mowa, lecz przede wszystkim na samą właśnie poetykę, inspirowaną teorią katastrof przy konstrukcji fabuły. Dla Balzaka Cuvier jest poetą i kreatorem także dlatego, że jego wykład opiera się na zdarzeniach, które rwą linearny i ułożony czas; więc on też wprowadzi we własną opowieść wydarzenia funkcjonujące niczym katastrofy, które wstrząsają społeczną pozycją bohaterów3.