1W zeszłym miesiącu robiono w Paryżu bardzo ciekawe doświadczenie: szło o to, czyli by nie można zastosować płynu elektrycznego do oświecenia ulic. Bateria, której do doświadczenia użyto, jest wynalazku p[ana] Bunsen, profesora w Marburgu; składa się z 200 elementów, zamykających każdy:

1. Słój szklany napełniony kwasem saletrowym zwyczajnym.

2. Walec węglowy na wylot wydrążony, poprzebijany dziurkami na całej powierzchni i zanurzony ¾ częściami w naczyniu poprzednim. Górną jego część obejmuje pierścień z cynku dobrze oczyszczonego, mający ponad krawędź wystający języczek dla zetknięcia się z biegunem przeciwnym.

3. Celkę walcowatą ze dnem, z porowatej porcelanowej masy zrobioną, nastawioną w walcu węglowym w odległości 2 milimetrów od jego ściany i napełnioną kwasem siarkowym 7 do 8 części wody mającym.

4. Walec bez dna cynkowy, naamalgowany¹, zanurzony w kwasie siarkowym celki poprzedniej i mający u górnej krawędzi wystający języczek dla zetknięcia się z biegunem przeciwnym.

2W tej baterii płyn elektryczny wydobywa się z dwóch źródeł: z działania wody i kwasu siarkowego na cynk, który zostawując tamtym elektryczność dodatną, sam bierze elektryczność odjemną; i z reakcji wzajemnej dwóch rozczynów kwasowych, wskutek której kwas saletrowy nabiera elektryczności dodatnej. Walec węglany, opatrzony cynkowym pierścieniem i zanurzony w kwasie saletrowym, gra tu rolę elektrododatnią, zaś walec cynkowy, zanurzony w kwasie siarkowym, gra rolę elektroodjemną.

3Dla wprowadzenia w działanie wszystkich elementów baterii zbliża się języczek cylindra cynkowego do języczka pierścienia cylindra węglowego i ściska się je maleńkimi obcążkami, uzbrojonymi śrubką naciskającą; następnie za pomocą konduktorów sprowadza się płyn elektryczny na dwa kawałki węgla, wystrugane w ostrokręgi, utwierdzone osobno na drutach mosiężnych i wystawione przeciw siebie końcami o 5 do 6 milimetrów odległymi w balonie, z którego poprzednio powietrze wyciągnione zostało. Reflektor, 2 do 3 decymetrów średnicy mający, służył do kierowania promieni w stronę, która miała być oświeconą.

4Światło, które za pomocą tego narzędzia otrzymano, było białe i tak przerażającej jasności, iż go oczy z trudnością znieść mogły². Było to słońce wśród nocy. Latarnie gazowe obok niego błyszczały jak nędzne, małe, czerwone światełka. W odległości trzystu metrów można było doskonale czytać, a cienie od przedmiotów rzucane były tak ciemne i ostre, iż je brać można było za czarne sylwetki powlepiane w ziemię.

5Według podania p[ana] Deleuil³, optyka, który to doświadczenie robił, utrzymanie takiego światła przez godzinę kosztowałoby około 60 fr[anków]. Wartość narzędzia przechodziła sumę 800 fr[anków]. Z doświadczenia p[ana] Bunsen pokazuje się, iż bateria z 48 elementów tylko złożona daje takie światło jak 572 świec woskowych i że zużywa przez godzinę 300 gram[ów] cynku, 456 gram[ów] kwasu siarkowego i 608 gram[ów] kwasu saletrowego.

6Szereg przyszłych doświadczeń wykaże zapewne wkrótce ostatecznie, jak dalece nowy sposób oświetlenia da się zastosowaćw praktyce i jakie łączyć może w sobie niedogodności i korzyści.

7ŹRÓDŁO: A. S., Próba oświecenia ulic płynem elektrycznym, „Pamiętnik Towarzystwa Przyjaciół Przemysłu” 1844, z. 1, s. 125–127.