1Byłem w wannie. Po korytarzu hałasują i skaczą wszeteczne. Wytrzymałem najspokojniej pokuszenie; ale cóż tu za wszeteczeństwo! Byłem w stancji, aż przychodzi Jejmościanka i prosi, aby ją zawieźć do Wilna. „Przyjechała tu z jednym, który wyjechał i nie powraca; chciałabym powrócić z kim nazad, jestem z Petersburga”. Przecież Polka, jak widać po mowie. Nie wziąłem za towarzyszkę powrotu (może i wziąłbym, mówiąc między nami, żeby to zależało od mojej woli), ale cóż tu za wszeteczeństwo, jakie prośby bezwstydne! Siedzę w stancji, aż przychodzi Francuz rajfur; ni proszony, ni dziękowany, rekomenduje od lat 14 do 30, wdowy, panny, rozwódki, mężatki. Cena najniższa dukat. Wymoralizowałem Francuza (może bym, mówiąc między nami, i dopuścił się winy za tańsze pieniądze), wymoralizowałem szczególniej za mężatki; nie zdołał mię zaprowadzić na pokuszenie. Ale cóż tu za wszeteczeństwo! Idę na kawę, do jakiejś kawiarni na Marywilu¹. Quale portentum! mirabile dictu!² Dwóch umundurowanych³ nie Minerwy, ale Faraona⁴ czcicielów, śród kilkudziesięciu kawę, piwo pijących, fajki kurzących i w bilard grających ludzi, produkuje się w karty w wiska⁵ czy jakiego tam diabła, w pieniądze! Leży kupa pięciorek, dziesiątek, kart kilkanaście w ręku, z boku filiżanki, i przyglądających się kilku frakowych socjuszów⁶. Co za przyjemny widok dla dobrze myślącego! Żółć piłem, nie kawę; patrzyłem tylko surowym wzrokiem na tych hańbiących młódź polską i uniwersytet tutejszy szulerów. Musieli przenikać myśl moję, wpatrywali się we mnie, bo nikt takim okiem jak ja na nich nie spozierał. Ale czyż to ich naprawi?

2„Pójdziemy – potem huknęli – grać w bilard”. Tak to z lekcji kart na lekcje bilardu akademicy chodzą. To wszeteczeństwo w niczym nie ustępuje pierwszym, przewyższa nawet, bo bardziej obrusza. Jeżeli z tych kilku postrzeżeń i z wielu słyszanych powieści godzi się sądzić, Sodoma i Gomora więcej może złego nie popełniły, jak popełnia Warszawa. A tłok wojska do reszty zdaje się kazić i tak zepsute, rozwolnione obyczaje. Bandyci ci, na bezżeństwo skazani, cóż mają po odbytej hecy czynić? Rozlewają krew swoją na pożytek kraju. Rzadko więc ucieszony prawdziwie być mogę pobytem w Warszawie, roztargniony tylko jestem. Próżnuję zawsze, nie mam stancji osobnej i często gawronić⁷ trzeba. Nie mam tu żadnych znajomych dziewic i to mi przykro; poznałem wprawdzie jednę, ale brzydką i za nic ją liczę. Pięknych tu, a może dlatego pięknych, że niezmiernie gustownie się, niewinnie, a przy tym zbyt powabnie ubierają, jest daleko więcej jak u nas. Patrzy tylko człowiek i kocha oczyma, bojąc się, ażeby czego wszetecznego nie kochał, bo któż tu je rozróżni...

3PRZEDRUK ZA: List do Onufrego Pietraszkiewicza, Warszawa, 3/15 grudnia 1821, w: Korespondencja filomatów (1817–1823), oprac. Marta Zielińska, Warszawa 1989, s. 256–257.